Loài Mối - những kẻ phá hoại thầm lặng

"Vấn đề mối mọt phá hoại các công trình xây dựng, kho tàng, khu bảo tồn di tích, đê điều, cây trồng … hiện nay là rất nghiêm trọng"

Ở Khu vực Miền trung - Tây Nguyên chưa có số liệu thống kê chính thức nào, nhưng thiệt hại hàng năm do mối mọt gây ra không phải là nhỏ. Mối không những xâm nhập vào nhà tranh, vách nứa, mà còn xâm nhập vào những nhà xây dựng kiên cố, bê tông cốt thép; thâm nhập đường hầm cáp, nhà xưởng, nhà kho, thuỷ điện, gây chập mạch điện, ảnh hưởng các công trình kỹ thuật. Để khắc phục hậu quả, mỗi công trình phải cần kinh phí hàng chục triệu đồng để sữa chửa. Đặc biệt là các vật tư, nguyên liệu quí hiếm, các lưu trữ, các thư tịch cổ, các hiện vật bảo tồn, bảo tàng, giá trị không thể tính bằng tiền bạc.

Những năm gần đây, ở các tỉnh đã phải chi một khoảng tiền khá lớn cho việc phòng trừ mối mọt, bảo quản và giữ gìn tài sản Nhà nước, từ những công trình cơ sở như trường học, bệnh viện, khu làm việc … đến các công trình kiên cố to đẹp như Ngân hàng Nhà nước, Kho tiền, Văn phòng Tỉnh uỷ, phòng lưu trữ hồ sơ UBND tỉnh, phòng lưu trữ hồ sơ Sở Công an, các trạm viba thông tin liên lạc … đã bị mối mọt tấn công. Đó là chưa kể các tổn thất do mối mọt ở nhà ở và các công trình khác của nhân dân.
* Đặc tính sinh học của mối:

Mối thuộc Lớp Côn trùng (Insecta), Lớp phụ có cánh (Pterygota), Bộ Cánh bằng Isoptera, thuộc nhóm côn trùng biến thái không hoàn toàn, ấu trùng biến đổi hình dạng qua mỗi lần lột xác cho đến khi thành con trưởng thành (Trừng - Thiếu trùng - Trưởng thành). Trứng được đẻ tách biệt và xếp thành những hàng dài. Trứng nở ra Mối con, được Mối thợ hay Mối con lớn hơn mớm cho ăn. Mối con lột xác 5 – 6 lần và biến đổi khác biệt để có thể thành Mối thợ, Mối lính hay Mối cánh. Thời gian của quá trình cần từ 2 – 4 tháng đến 5 – 6 tháng, sự tăng trưởng và biến đổi này phụ thuộc vào các yếu tố: Thức ăn có sẵn; Nhiệt độ môi trường; Sức mạnh mẽ của tộc đoàn mối.

Giữa các loài chỉ có sự khác nhau về hình thái, số lượng cá thể, cấu trúc tổ … song đều có sự giống nhau là sống thành tập đoàn, trong đó có sự phân chia lao động theo chức năng: Mối thợ, Mối lính, Mối vua -chúa… và đôi khi có thêm nhiều đẳng cấp khác nữa.

Mối cánh rời tổ bay hợp hôn ở mùa phân đàn và thành lập tổ non mới. Khi một cặp Mối rụng cánh làm tổ ở nơi môi trường thuận lợi, chúng làm một chỗ hổng nhỏ trong đó, Mối cái bắt đầu đẻ một số ít trứng, Mối cái sau này trở thành Mối chúa và Mối đực trở thành Mối vua. Ở giai đoạn ban đầu này chúng phải chăm sóc và cho lũ Mối con ăn, nhưng sau đó một thời gian công việc này sẽ do Mối thợ hay Mối non lớn đảm nhiệm.

Một đôi Mối rụng cánh lập tổ, mới đầu chỉ đẻ khoảng từ 10 – 20/ngày, nhưng sau vài năm có thể đẻ 1000 trứng/ngày hoặc hơn.

Một tộc đoàn Mối (Coptotermes acinaciformis) đôi khi cần từ 2 – 5 năm trước khi đủ mạnh về số lượng dân số để tàn phá dữ dội các công trình xây dựng kiến trúc. Trong trường hợp chung thì sự phá hoại công trình xây dựng có thể do một tổ Mối khoảng một ít tháng tuổi. Đối với một số loài, tổ phụ có thể tách khỏi tổ chính và phát triển nhanh chóng tàn phá các công trình kiến trúc.